کلیسای سنت شاپل پاریس که به حق به عنوان “جواهر معماری گوتیک” شناخته می شود، یک کلیسای سلطنتی و غرق در نورهای رنگی است که در قرن سیزدهم میلادی، به دستور سن لوئی و برای نگهداری تاج خار حضرت عیسی ساخته شده است.
“سنت شاپل” به معنی “نمازخانه مقدس” است. به اعتراف بسیاری از بازدیدکنندگان:
با ورود به سنت شاپل، به یکی از زیباترین اتاق های بهشت وارید می شوید.
این کلیسای پر نور، با دارا بودن 15 پنجره بزرگ و 1113 پنل شیشه رنگی، یکی از بزرگ ترین گنجینه های شیشه های منقوش دنیا به حساب می آید و سالانه بیش از 900 هزار نفر از آن بازدید می کنند.
کلیسای سنت شاپل (1241-1248) در کنار کلیسای جامع نوتردام (1163-1345) و کلیسای جامع شارتر (1194-1250)، جزو برترین شاهکارهای معماری گوتیک فرانسوی به حساب می آید.
تاریخچه ساخت کلیسای سنت شاپل
در قرن سیزدهم میلادی، پادشاهی فرانسه بسیار قدرتمند و ثروتمند بود و از حق انحصاری تجارت با شرق، مخصوصا قسطنطنیه بهره می برد. پاریس دوران اوج خود را می گذراند و با جمعیتی بیش از 200 هزار نفر، پایتخت سیاسی پادشاهی فرانسه بود.
همچنین با داشتن دانشگاه معروف بین المللی، مرکز آموزشی هنرهای سلطنتی و ساختمان های شکوهمندی همچون نوتردام که در حال ساخت بودند، پایتخت روشنفکری اروپا نیز به شمار می آمد.
شاه لوئی نهم، پس از مرگ پدرش در سال 1226 و در حالی که فقط 12 سال داشت، در کلیسای جامع شهر Reims تاجگذاری کرد. او که در جوانی از یک بیماری مهلک نجات یافته بود، یک مسیحی معتقد بود و در زمان حکمرانی اش، با افرادی که به مقدسات توهین می کردند و همچنین قماربازان و فاحشه ها برخورد و آن ها را به شدت مجازات می کرد.
شاه لوئی نهم به جمع آوری بقایای مقدس علاقه زیادی داشت و در طول حیاتش یکی از بزرگ ترین مجموعه های این اشیا مقدس را جمع آوری کرده بود.
در قرون وسطی مسیحیان معابدی می ساختند و در آن با شور زایدالوصفی به پرستش بقایای قدیسان، یعنی اشیایی که با زندگی قدیسان پیوند تنگاتنگی داشتند، می پرداختند.
بقایای مقدس شامل دندان، تکه ای از لباس، قسمتی از مو یا بخشی از استخوان های قدیسین و همچنین اشیا مربوط به مصائب مسیح مانند تاج خار حضرت عیسی و یا تکه ای از صلیب راستین که خون عیسی بر آن ریخته بود، می شد. باور عمومی بر این بود که بخشی از فضیلت قدیس بعد از مرگ در استخوان یا لباس هایش باقی می ماند. این فضیلت قدیس، از قرار معلوم، آن قدر قوی بود تا معجزه ای را به وجود بیاورد.
در سال 1237، امپراتور قسطنطنیه، بودوئن دوم (1217-1273) که اصالتا فرانسوی بود، برای جبران کسری بودجه تصمیم گرفت تعدادی از بقایای مقدس موجود در کلیسای جامع قسطنطنیه را به فروش بگذارد. در آن زمان بعضی از این اشیا مقدس به عنوان ضمانت وام های پرداخت شده، در بانک های ونیز نگهداری می شد.
شاه لوئی نهم که علاقه بسیاری به این اشیا مقدس داشت، از این فرصت استفاده کرد و یکی از با ارزش ترین بقایای مقدس، یعنی تاج خاری که در دوران مصائب بر سر حضرت مسیح بوده را از امپراتور روم شرقی خریداری کرد. به اعتقاد شاه، نگهداری تاج خار مسیح در پاریس، از کل قلمرو پادشاهی اش محافظت می کرد.
لوئی نهم برای بدست آورن این شی مقدس با ارزش، رقم قابل توجه 135 هزار لیور پرداخت کرد. لیور واحد پول فرانسه در قرن سیزدهم میلادی بود.
این خرید هم از نظر مذهبی و هم سیاسی بسیار ارزشمند بود. از طرفی، شاه لوئی نهم که فردی با تقوا و به شدت مذهبی بود، با خریداری تاج خار مسیح، جان نثاری و سرسپردگی اش به حضرت عیسی را نشان داده بود. و از طرفی، با این کار، فرانسه و مخصوصا شهر پاریس را به پایگاه اصلی مسیحیت (بعد از رم) در اروپا تبدیل کرد.
نهایتا در 18 آگوست 1239، شاه که برای تحویل گرفتن تاج خار مسیح، شخصا سفر کرده بود، به همراه این شی با ارزش و مقدس وارد پاریس شد و طی مراسم با شکوهی، تاج خار مسیح را در نمازخانه سن نیکلاس قرار داد.
به همین مناسبت یک هفته جشن عمومی در پاریس برگزار شد. دو سال بعد، لوئی نهم قسمتی از صلیب راستین عیسی که خون مسیح بر آن ریخته بود، و تعداد دیگری اشیا مقدس مربوط به حضرت مریم و دیگر قدیسان را از بودوئن دوم خریداری کرد. سری دوم بقایای مقدس در 14 سپتامبر 1241 وارد پاریس شد.
در این زمان لوئی نهم به این فکر افتاد که بهتر است همانند امپراتوران شرقی، بقایای مقدس را درون کاخ خود و به شکلی شایسته نگهداری کند. شاه در پَلِه دو لا سیته (عمارت کونسیِرژی امروز) که پدربزرگش فیلیپ دوم ساخته بود زندگی می کرد.
لذا تصمیم گرفت یک نمازخانه سلطنتی در درون کاخ بسازد. این کلیسای سلطنتی که به نگهداری با ارزش ترین اشیا مقدس یعنی تاج خار مسیح و تکه ای از صلیب راستین اختصاص داشت، باید زیباترین و با شکوه ترین کلیسایی می بود که تا آن زمان ساخته شده بود.
ساخت این نمازخانه سلطنتی در سال 1242 آغاز شد و شش سال به طول انجامید. طبق اسناد موجود، هزینه ساخت سنت شاپل 40 هزار لیور، یعنی کمتر از یک سوم قیمت تاج خار مسیح بوده است. نهایتا در 26 آپریل 1248 و در حضور نمایندگان پاپ، کلیسای سنت شاپل به صورت رسمی تقدیس شد.
همچنین شاه دستور داد که یک محفظه مخصوص برای نگهداری آثار مقدس بسازند. فقط ساخت این محفظه مخصوص که “Grand Chasse” نام داشت و از مس و نقره و طلا ساخته شده بود، 100 هزار لیور (دو نیم برابر هزینه ساخت سنت شاپل) هزینه برداشت.
از سال 1248 به بعد، هر سال در روز جمعه خوب که سالروز به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی است، این اشیا مقدس به نمایش گذاشته می شد.
شاه لوئی نهم که به راستی یکی از با تقواترین پادشاهان مسیحی اروپا بود و در جنگ های صلیبی هفتم و هشتم شرکت داشت، بعد از مرگش، در سال 1297، توسط پاپ “بونیفاس هشتم” به عنوان قدیس معرفی و عنوان “سن لوئی” به معنی “لوئی مقدس” برایش انتخاب شد.
در جریان انقلاب فرانسه آسیب های زیادی به سنت شاپل وارد شد. بسیاری از وسایل داخل آن دزدیده شد. حتی محفظه مخصوص نگهداری از آثار مقدس توسط انقلابیون ذوب شد و فلزات گرانبهایش به غارت رفت.
ارگ کلیسایی آن به جای دیگری منتقل و آثار مقدسش پراکنده شد. بعضی از این اشیا مقدس که بعدا پیدا شدند، من جمله تاج خار مسیح، امروزه در کلیسای نوتردام نگهداری می شوند.
معماری کلیسای سنت شاپل
کلیسای سنت شاپل یک کلیسای دو طبقه است که 36 متر طول، 17 متر عرض و 42/5 متر ارتفاع (بدون در نظر گرفتن مناره) دارد. همچنین، در قرن نوزدهم، در بالای سقف کلیسا یک مناره 33 متری نصب شده است. این مناره که پنجمین مناره کلیسای سنت شاپل است، کپی مناره ای است که در قرن پانزدهم بر روی کلیسا قرار داشته است.
هر دو طبقه این کلیسا دارای مساحت یکسان ولی ارتفاع و کاربری متفاوتی هستند. نمازخانه طبقه بالا که در ردیف آپارتمان های سلطنتی قرار داشت، محل نگهداری اشیا مقدس بود و به شاه، خانواده اش و بعضی از مهمان های خاصشان اختصاص داشت.
نمازخانه طبقه پایین (همکف) یک کلیسای عادی بود که به سربازان، خدمه کاخ و درباریان اختصاص داشت. سقف این نمازخانه کوتاه و تزئیناتش بسیار محدود بود.
اگرچه اسم معمار به صراحت در منابع ذکر نشده است، بر طبق شواهد، معماری سنت شاپل را به “Pierre de Montreuil”، که قبل تر نقشه کلیسای جامع نوتردام و کلیسای جامع سن دنی را کشیده بود، نسبت می دهند.
کلیسای سنت شاپل که به عقیده متخصصان، جواهر معماری گوتیک است، نمونه کاملی از سبک “گوتیک ریونانت” (Rayonnant) به شمار می آید.
در سبک “ریونانت” تمرکز بیشتر بر روی جلوه های بصری و دکوراسیون بود که شامل برجستگی های کوچک روی پشت بندها، گچ بری ها و به خصوص آذین پنجره ها می شد.
شاخص ترین و بهترین دستاورد سبک ریونانت، پنجره گل سرخی (پنجره گل رز یا Rose window) است که از این پنجره مدور برای زیباترکردن نمای غربی (اصلی) کلیسا استفاده می کردند. علاوه بر آن، به کار گرفتن پنجره های بزرگ تر و باریک شدن ستون های عمودی، از دیگر ویژگی های این سبک است.
همچنین، در سبک ریونانت ترجیح می دادند از رنگ های ملایم تر برای پنجره های رنگی استفاده کنند تا هم نور بیشتری به داخل بتابد و هم نقش و نگارهای شیشه های منقوش بیشتر به چشم بیاید.
نمازخانه خدمه قصر در طبقه پایین سنت شاپل
از آن جایی که نمازخانه پایینی (طبقه همکف) سنت شاپل به مریم مقدس اختصاص داده شده بود، بیشتر تزئینات و مجسمه های آن مربوط به حضرت مریم هستند.
اگر روبروی درب ورودی بایستید، در ستون وسط در، مجسمه حضرت مریم را می بینید که در حالت ایستاده، عیسی کودک را در آغوش دارد. در قسمت بالای در نیز نقش برجسته ای از تاجگذاری حضرت مریم در بهشت قرار گرفته است.
ارتفاع نمازخانه پایینی خیلی کم و فقط 6/6 متر است. این نمازخانه یک راهروی (صحن) اصلی به عرض 6 متر و دو راهروی جانبی به عرض 2 متر دارد. بر روی دیوارها 12 مدالیون دایره ای شکل که نماینده حواریون عیسی هستند، نصب شده است.
همچنین طبقه پایین دارای تعدادی زیادی ستون است که رنگ آمیزی و با نقش های گل زنبق، که نشان سلطنتی فرانسه است، و قلعه کاستیل، که نشان مادر سن لوئی است، تزئین شده اند.
سقف نمازخانه نیز به شکل یک آسمان پر ستاره است که به رنگ آبی و با گل های زنبق طلایی تزئین شده است. همچنین، شیشه های منقوش پنجره های نمازخانه پایینی سنت شاپل، تصاویری از زندگی حضرت مریم را به تصویر کشیده اند.
لازم به ذکر است که تمامی نقاشی های داخل بر اثر سیل سال 1690 از بین رفت و کلیه رنگ آمیزی ها و تزئینات فعلی بین سالهای 1854 تا 1858 توسط Geoffroy Dechaume خلق شده اند. همچنین شیشه های منقوش این نمازخانه در قرن نوزدهم طراحی و ساخته شده اند.
نمازخانه سلطنتی در طبقه بالا سنت شاپل
کلیسای سنت شاپل شهرتش را مدیون شیشه های منقوش و پنجره های رنگی بزرگ است. 15 پنجره بزرگ و 1113 پنل شیشه های منقوش که به مانند دیواری از نور می مانند، فضایی نورانی، مجلل و شگفت انگیز خلق کرده اند که هر بیننده را مسحور خود می کند.
شدت این نورهای رنگی، که تم غالبشان آبی و قرمز است، در ساعات مختلف شبانه روز تغییر می کند. هر کس که در نمازخانه طبقه بالا قدم می گذارد، خود را غرق در نورهای رنگی می یابد، به طوری که گویی قطعه ای از بهشت بر زمین فرود آمده است.
این شیشه های منقوش به مساحت 600 متر مربع که حدود دو سومشان اصیل و مربوط به قرن سیزدهم میلادی هستند، یکی از بزرگ ترین گنجینه های شیشه های منقوش دنیا به شمار می آیند و تصاویری از کتب عهد عتیق و جدید، از خلقت انسان تا مصلوب شدن عیسی و همچنین داستان خریداری و انتقال بقایای مقدس به پاریس توسط سن لوئی را نمایش می دهند.
سقف بلند نمازخانه سلطنتی نیز به مانند سقف نمازخانه پایینی، به مانند آسمان پر ستاره ای است که به رنگ آبی و با گل های زنبق طلایی رنگ تزئین شده است.
در عین حال که سنت شاپل در بین پنجره های رنگی با شیشه های منقوش احاطه شده، تعداد زیادی مجسمه گوتیک آن را تزئین کرده است. مثلا 12 مجسمه زیبا از حواریون در ابعاد واقعی بر روی پایه های جداکننده پنجره ها قرار گرفته است.
در وسط درب ورودی طبقه بالا مجسمه حضرت عیسی و در بالای آن نقش برجسته روز داوری نهایی قرار دارد.
اطلاعات بیشتر و لینک های مفید
برای کسب اطلاعات بیشتر و به روز در مورد کلیسای سنت شاپل از وب سایت رسمی آن بازدید کنید.
همچنین می توانید از طریق لینک های زیر به صفحات مورد نیاز در مورد کلیسا دسترسی داشته باشید:
بينظير مثل هميشه خدا قوت آقاى ضابط عزيز💐
ممنون محی جان.
شما لطف دارین به من همیشه.