سالن اپرا گارنیه حتی در روز افتتاحیه اش یک موفقیت بزرگ بود و برای سالها مانند ستاره ای درخشان در آسمان پاریس می درخشید. همانطور که یکی از روزنامه نگاران نوشته بود:

“اپرا گارنیه چون تابلویی است که قاب آن از نقاشی درونش زیباتر و پر جلوه تر است”.

لذا اصلا مهم نبود که چه برنامه ای در سالن اپرا اجرا شود، مردم برای دیدن ساختمان مجلل و با شکوه اپرا به آنجا می رفتند. در ماه های اول آغاز به کار اپرا، تمامی صندلی ها توسط مردم پاریس رزرو شده بود. بدون آن که بدانند چه برنامه ای اجرا خواهد شد یا کدام هنرمند به صحنه می رود.

در واقع، این خود ساختمان اپرا گارنیه بود که مردم برای دیدنش می آمدند.

امروزه اپرا گارنیه در کنار برج ایفل، موزه لوور، کلیسای نوتردام، کلیسای سکره کور، پانتئون پاریس، باغ لوکزامبورگ و دروازه پیروزی پاریس، جزو مهم ترین مکان های دیدنی شهر پاریس به شمار می آید.

• تاریخچه
• شارل گارنیه
• قصر گارنیه
• سبک هنری
• لابی
• سنگ فرش های مرمر
• امضای مخفی معمار
• راه پله های اصلی
• سالن کنسرت
• تالار اجتماعات
• روز افتتاحیه
• بازدید مجازی

تاریخچه ساخت اپرا گارنیه

ترور نافرجام امپراتور ناپلئون سوم، مهم ترین دلیل ساخت اپرای جدید پاریس بود. در روز 14 ژانویه 1858، هنگامی که امپراتور ناپلئون سوم و همسرش، در مقابل در ورودی سالن اپرا پاریس و در میان جمعیت، از کالسکه شان پیاده شدند، یک گروه تروریستی ایتالیایی، 3 بمب منفجر کردند که منجر به کشته شدن 8 نفر و مجروح شدن 150 نفر شد.

در سال 1820 نیز دوک بِری در هنگام ورود به سالن اپرا ترور شده بود. خوشبختانه ناپلئون، که هدف اصلی این ترور بود، جان سالم به در برد. بعد از این اتفاق، ناپلئون دستور داد تا سالن جدیدی برای اپرای پاریس بسازند که هم در شان شهر رو به رشد و مترقی پاریس باشد، و هم درب ورودی ایمنی برای رفت و آمد امپراتور داشته باشد.

بدین منظور مسابقه ای برگزار شد و مطرح ترین معماران فرانسوی طرح هایشان را ارایه دادند. از بین 171 طرح ارائه شده، 7 طرح به دور دوم راه یافت. نهایتا در 30 می 1861، از بین 7 طرح باقیمانده، طرح پیشنهادی شارل گارنیه، معمار 36 ساله گمنام، که پیش از آن جایزه گرند پریکس رم را دریافت کرده بود، از سوی هیات داوران برگزیده شد.

پس از تامین بودجه مورد نیاز، در 21 جولای 1862، کلنگ اپرای جدید پاریس به زمین خورد و ساخت با شکوه ترین و مجلل ترین سالن اپرای فرانسه آغاز شد.

بعد از گذشت 6 سال، نمای اصلی ساختمان کامل شد، دقیقا همزمان با نمایشگاه جهانی 1867 پاریس. ساخت بخش های درونی اپرا با جدیت تمام ادامه یافت. حتی بحران اقتصادی ناشی از شکست در جنگ با پروس و خلع امپراتور ناپلئون در 1870 و روی کارآمدن نظام جدید که باعث کندی روند پروژه بود، آن را متوقف نساخت.

در 29 اکتبر 1873 (11 سال پس از آغاز عملیات ساخت اپرا) آتش سوزی مهیبی رخ داد و اپرا در آتش سوخت. اگرچه با حضور شجاعانه آتش نشانان، بعد از چندین ساعت آتش فروکش کرد و به ساختمان های اطراف آسیبی نرسید، ولی به غیر از چندین دیوار چیزی از ساختمان اپرا باقی نماند.

بعد از این آتش سوزی، به گارنیه 18 ماه مهلت داده شد تا ساختمان اپرای جدید پاریس را تحویل دهد. نهایتا بعد از 18 ماه تلاش شبانه روزی گارنیه و همکارانش، اپرای جدید پاریس در روز 6 ژانویه سال 1875 به صورت رسمی افتتاح شد.

این ساختمان مجلل و با شکوه، که امروزه به قصر گارنیه یا اپرا گارنیه مشهور است، در طول تاریخ 150 ساله خود، نام های متفاوتی داشته است: آکادمی سلطنتی موسیقی، آکادمی ملی موسیقی، تئاتر ملی اپرا، اپرای جدید پاریس، خانه اپرای ملی پاریس.

بعد از افتتاح اپرای باستیل (اپرای فعلی پاریس) در 1989، اپرا گارنیه بیشتر برای نمایش های باله و بازدید علاقمندان مورد استفاده قرار می گیرد.

شارل گارنیه

شارل گارنیه در 6 نوامبر 1825 (حدود 200 سال پیش) در پاریس متولد شد. بعد از برنده شدن جایزه بزرگ رم در 23 سالگی، مدتی را در ایتالیا گذراند و بین سالهای 1849 و 1854 به یونان و ترکیه سفر کرد.

در سال 1858 و در سن 33 سالگی با لوئی باری ازدواج کرد و از او دارای دو فرزند شد. در سال 1861 (در سن 36 سالگی) در مسابقه طراحی اپرا برنده شد و 14 سال از عمرش را (1861 تا 1875) صرف ساخت این پروژه عظیم کرد.

بعد از اتمام پروژه اپرا پاریس، تا آخر عمر (3 آگوست 1898) مشغول به انجام دیگر پروژه های معماری در فرانسه بود. حتی در چندین پروژه با گوستاو ایفل همکار بوده است.

شهرت او، علی رغم این که ساختمان های دیگری نیز ساخته، بیشتر بخاطر طراحی و ساخت اپرای پاریس است که بعدا به اپرا گارنیه یا قصر گارنیه معروف شد.

اپرا گارنیه، قصری رنگارنگ در قلب پاریس

استفاده کامل از رنگ ها در معماری، روش اصلی گارنیه برای اغوای تماشاگران بود. گارنیه اولین کسی بود که بنایی رنگارنگ، آن هم در مرکز شهر پاریس ساخت.

گارنیه برای نیل به این هدف، از جدیدترین مصالح آن زمان استفاده کرد. مصالح مورد استفاده او عبارت بودند از: سنگ مرمر، که از زمان لوئی چهاردهم به فراموشی سپرده شده بود، موزاییک کاری، که تا آن زمان در فرانسه هنری گمنام بود، و هم چنین استفاده از روش ایتالیایی افکت گیلدینگ برای تذهیب سطوح.

افکت گیلدینگ اصالتا یک فرایند ایتالیایی است که در آن لایه طلا فقط بر روی قسمت هایی که تحت تابش نور هستند بکار برده می شود و قسمت های دیگر که نور به آن ها نمی تابد با رنگ طلایی نقاشی می شوند. در این روش که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است، کل بنا به صورت تذهیب شده دیده می شود و فقط در صورت بازبینی موشکافانه می توان قسمت های رنگ شده را از قسمت های طلاکاری شده تشخیص داد.

گارنیه با استفاده از این مصالح و روش های جدید اثری بی نظیر خلق کرد. از زمان آشکار شدن این شاهکار هنری در سال 1867، بدون شک، نمای رنگارنگ آن مهم ترین و برجسته ترین قسمت پروژه بوده است.

گارنیه دائما در فکر غنی سازی شاهکار هنری اش بود. در اوایل دهه 1860، وقتی که خبر کشف مقادیر قابل توجهی از سنگ یشم در فرانسه را شنید، با خوشحالی به آنجا رفت و چندین ستون یشمی رنگارنگ برای اپرا سفارش داد. این اولین بار بود که از سنگ یشمی رنگارنگ در ساختمان های پاریس استفاده می شد.

سبک هنری اپرا گارنیه

اپرای گارنیه شاهکار معماری عصر خود بود. به طوری که نمی توان طراحی آن را صرفا به یک سبک معماری خاص محدود کرد.

گارنیه از بین تمامی هنرهای قبل از آن، بهترین شان را انتخاب کرد و آنچه نیاز داشت را برگزید و به بهترین شکل ممکن در خلق اثر جدیدش بکار گرفت.

می توان گفت بر خلاف عادات معماران آن زمان، گارنیه نه تنها از یک سبک هنری خاص تبعیت نکرد، بلکه ترکیبی جدید از سبک ها را برای خلق شاهکارش بکار برد:

از سبک کلاسیک: عظمت، شکوه و توازن، از رنسانس ایتالیایی: انسان گرایی و رنگ، از باروک: تزئیینات و زرق و برق، از رمانتیسم: آزادی و نمایش فضاهای خیال انگیر و از عقل گرایی: خرد و نظم را بکار گرفت.

گارنیه در راه رسیدن به هدفش از هر چیزی که مورد نیاز بود بهترین استفاده را کرد و کل تاریخ هنر را می توان در محصول نهایی اش یعنی ساختمان اپرا دید. در عین حال، به هیچ عنوان کاری را کپی برداری صرف نکرد، بلکه همه چیز را از نو طراحی و شاهکار هنری اش را خلق کرد.

شاهکاری که در اثر هم افزایی تمام تکنیک های هنری قبل از خود، به عنوان یک مجموعه منحصر بفرد و بی نظیر، بسیار زیباتر و چشم نواز تر از مجموع کارهای ساخته شده تا آن زمان بود. لذا نمی توان اپرای گارنیه را در یک سبک خاص هنری و معماری دسته بندی کرد.

در ساخت اپرا، گارنیه همانند یک رهبر ارکستر که موزیک و آوازهای اپرا را با هم تنظیم می کند، هنر و تکنیک را با سنگ و مرمر درهم آمیخت و یک شاهکار منحصربفرد خلق کرد.

گارنیه تک تک هنرمندان (نقاشان، پیکرتراشان و معماران) را از بین دوستان و همکاران قدیمی اش انتخاب کرد و خودش به مانند یک رهبر، پروژه را هدایت می کرد.

همکارانش او را “سرآشپز بزرگ” صدا می زدند.

گارنیه با بکارگیری تمامی هنرها و هم افزایی حاصل از کار هنرمندان مختلف، توانست به یک تصویر کامل و بی نقص برسد. در نظر او نقاشی و مجسمه سازی فقط اجزایی برای رسیدن به یک هارمونی تعریف شده در معماری بودند.

گارنیه تنها یک هدف داشت: خلق اپرایی افسانه ای که دنیا تا بحال نظیرش را ندیده بود. گارنیه به خوبی موفق به اجرای نقشش شد، چنانکه امروزه کسی متوجه هزاران اثر انفرادی موجود در اپرا نمی شود.

این آثار هنری چنان با یکدیگر یکپارچه شده اند که بیننده فقط شکوه و عظمت کل بنا را می بیند نه تک تک آثار هنری موجود در آن را. می توان گفت اپرا به مانند جنگلی است که درخت هایش را پنهان کرده است.

هر زمان از گارنیه در مورد سبک هنری اپرا می پرسیدند، با افتخار جواب می داد: این سبک خودم است! و در واقع این بهترین پاسخی است که برای یک شاهکار تمام عیار می توان داد.

سالن مدور دارندگان بلیت فصلی

به صورت کلی، این قسمت نه تنها ورودی ساختمان اپرا و نه مهمترین آن هاست. این ورودی شیک یک پاویون در سمت شرقی بنا است که به ورود دارندگان بلیت های سالیانه اختصاص داده شده است. حدود 200 نفر از مردم پاریس آنقدر پولدار بودند که می توانستند بلیت کل اجراهای یکسال را خریداری کنند.

در سمت مقابل و غرب ساختمان نیز پاویون ورود امپراتور (رئیس جمهور) قرار دارد. این درب ورودی مخصوص بازدیدکنندگان سالیانه تا زمان جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار می گرفته است.

این قسمت طوری طراحی شده است که تصوری از غارهای تو در تو را ایجاد می کند. این سالن مدور که دقیقا در زیر سالن اپرا واقع شده است سقف نسبتا کوتاهی دارد. در عین حال گارنیه این نقص را با استفاده هنرمندانه از 16 ستون شیاردار گرداگرد سالن جبران کرده است.

ستون های سالن از سنگ های مرمر کوه های جورا (Jura) در مرز فرانسه، سوئیس و آلمان ساخته شده اند و پایه و سرستونشان از سنگ مرمر سفید کارارا ساخته شده است. همچنین، طرح های موزائیک کف سالن نیز مانند موزائیک کاری های کف بقیه قسمت های اپرا توسط دو هنرمند ایتالیایی ساکن پاریس کریستوفولی و مازیولی انجام شده است.

اگر چه بیشتر وسایل اصلی این سالن دیگر وجود ندارد، چهار گلدان چینی که توسط گارنیه طراحی شده بود، در چهار طاقچه در گوشه های سالن موجود و قابل بازدید است.

سنگ فرش های مرمر اپرا گارنیه

هر کس که از این در وارد می شود، قدم به دنیای جدیدی می گذارد که قوانینش متفاوت از دنیای روزمره است. دنیایی پر از صلح (نظم)، لاکچری (سنگ مرمری)، سرشار از لذت و خوشی (رنگ های چشم نواز) که از طریق سنگ فرش های عالی سالن، نمایش داده شده است. سنگ های رنگارنگی که با دقت فراوان برش خورده اند و در کف اپرا جای گرفته اند.

قسمت کنترل بلیت هم در این ساختار معماری فوق العاده ماموریت خاصی دارد: آماده کردن بازدیدکنندگان برای تجربه منحصربفردی که انتظارشان را می کشد. راه پله های بزرگ و صعود به لذتی مثال زدنی.

امضای مخفی معمار در لابی اپرا گارنیه

در لابی مدور اپرا گارنیه، جادوی کار تزئینی گارنیه، اولین تاثیرش را بر بازدیدکنندگان می گذارد. جایی که به صورت کاملا هوشمندانه توجه مخاطبان را جلب می کند. در مرکز سقف گرد سالن ورودی، نقش برجسته مدوری قرار دارد که یک رمز در درونش نهفته است.

از همین نقطه است که اپرا شکوه و عظمت اش را بر بازدید کننده تحمیل می کند. اپرا، دنیای با شکوهی است که گارنیه برای یک بعدازظهر رویایی بازدیدکنندگان خلق کرده است.

در مرکز سقف، گارنیه اسم خودش را شبیه به کتیبه های عربی در نقش های برجسته مخفی کرده است. اگر بیشتر دقت کنید می توانید این کلمات را تشخیص دهید:

JEAN LOUIS CHARLES GARNIER ARCHITECT 1861 – 1875

که عددهای آخر سال شروع و اتمام پروژه اپرای گارنیه را نشان می دهند. این حرکت هوشمندانه معمار، در زمانی که هنرمندان آثارشان را امضا نمی کردند، حرکتی نوآورانه به حساب می آمد.

راه پله های اصلی اپرا گارنیه

در حقیقت می توان گفت که راه پله های اصلی، قلب اپرا گارنیه است و طراحی آن به گونه ای بوده که تحسین همگان را به دنبال داشته است. ترکیب جادویی، پرسپکتیو بی نظیر، مصالح زیبا و رنگارنگ و استفاده از اشکال کامل و بی نقص، فضایی را خلق کرده که در بدو ورود به یک کاخ سلطنتی انتظار دیدنش را دارید.

گارنیه آرزو داشت که فقط برای یک روز رهبری اپرا را بر عهده بگیرد و نمایشش را، نه در سالن اپرا، بلکه بر روی این راه پله ها اجرا کند!

هر طبقه دارای بالکن هایی است که به تماشاگران اجازه می دهد رفت و آمد اشراف و ثروتمندان بر روی راه پله های مجلل اپرا را نظاره کنند و در این نمایش شور انگیز سهیم شوند. در چهار گوشه طبقه پذیرش می توان یک صحنه نمایش واقعی را دید که با سنگ های قیمتی تزئین شده اند. در طبقه دوم و سوم، بالکن ها، با نرده های چشم نواز برنزی که گارنیه طراحی کرده است زینت یافته اند.

به عبارتی دیگر، می توان گفت که راه پله ی اصلی اپرا، به مثابه یک سِن است که در دل تئاتر اصلی قرار دارد و هر گوشه آن یک اِستیج فرعی به شمار می رود. گارنیه با ابتکاراتی که به خرج داده، یک راه پله کاملا باروک ساخته است. جایی که تزئینات پر زرق و برق باروک، احساس عظمت را به شما القا می کند.

سالن کنسرت اپرا گارنیه

همانطور که گارنیه بعدها در کتابش نوشت:

“طلای بیش از حد!، طلای خیلی زیاد!، این چیزی است که آن ها در مورد سالن کنسرت و تالار اپرا می گویند! می گویند اپرای پاریس چون چاهی است بی انتها که هر چه طلا درونش می ریزند پر نمی شود”.

ولی گارنیه فورا این ادعا را تکذیب کرد. تذهیب سالن اپرای قبلی 53000 فرانک (معادل 500 هزار یورو) برای 1700 متر مربع هزینه داشت. در حالی که طلاکاری فضای 4400 متری اپرای جدید (حدود 2 و نیم برابر فضای اپرای قدیمی) به روش اِفِکت گیلدینگ که روش آب طلاکاری جدید گارنیه بود، فقط 47520 فرانک یعنی کمتر از ساختمان قبلی اپرا هزینه داشت.

گارنیه با ناراحتی اعلام داشت که به ناحق مورد قضاوت قرار گرفته و متهم به ولخرجی شده است. گارنیه می خواست تمام مجسمه های بالای بنا و نماهای اصلی را طلایی کند ولی به علت عدم تامین بودجه مورد نیاز، مخصوصا بعد از شکست در جنگ با پروس در 1870، قسمت زیادی از طرح و نقشه اولیه اش عوض شد.

لذا فقط قسمت هایی که در معرض تابش مستقیم نور بودند با آب طلا تزئین شد و در داخل ساختمان از فلزی که با رنگ زرد رنگ آمیزی شده بود استفاده کرد. این کار از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بود و در عین حال به بینندگان القا می کرد که کل مجموعه با طلا پوشیده شده است.

سالن کنسرت اپرا گارنیه با 1979 صندلی و ظرفیت استیج 450  نفره، بعد از گذشت 150 سال، همچنان یکی از بزرگ ترین سالن های اپرا در اروپا به شمار می رود. شکل سالن کنسرت مانند اکثر سالن های اپرا در اروپا به صورت نعل اسبی است و در طبقات 1 تا 4 اتاقک هایی تعبیه شده که کارکردشان در گذشته متفاوت بوده است.

این اتاقک ها که به صورت سالیانه توسط افراد ثروتمند اجاره می شدند، محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت و یا دید و بازدیدشان بوده است. به طوری که از یک طرف می توانستند از تراس اتاقک نمایش اپرا را نگاه کنند و در غیر این صورت، به خوردن، نوشیدن و گفتگو با یکدیگر می پرداختند.

در وسط سقف سالن، یک لوستر بسیار بزرگ و خاص آویزان است که توسط خود شارل گارنیه طراحی شده است. این لوستر که خود یک اثر هنری بی نظیر است، 340 لامپ و 7 تُن وزن دارد و از برنز و کریستال ساخته شده است.

تالار اجتماعات (سرسرا) اپرا گارنیه

تالار بزرگ اجتماعات اپرا گارنیه، جایی است که از دیدنش مبهوت خواهید شد. اینجا یکی از مجلل ترین تالارهای دنیاست، به مراتب چشم نوازتر و باشکوه تر از تالار آینه در کاخ ورسای. تالاری طلایی که 54 متر طول دارد و محل ملاقات و پذیرایی تماشاگران اپرا بوده است.

در دو انتهای این تالار رویایی، دو شومینه بزرگ قرار دارد. همچنین سرتاسر سقف آن با نقاشی های دیواری بسیار زیبا پوشیده شده است. این نقاشی ها که بیشتر آن ها در دهه 1870 خلق شده اند، مربوط به لحظات و رویدادهای مهم تاریخ موسیقی هستند.

اتفاق عجیب در روز افتتاحیه

جالب است بدانید که در روز افتتاحیه ساختمان جدید اپرای پاریس (5 ژانویه 1875) که اشخاص مهمی همچون رئیس جمهور فرانسه، شاه اسپانیا، شهردار لندن و 2000 نفر از افراد سرشناس از سرتاسر اروپا حضور داشتند، معمار اپرای جدید، یعنی شارل گارنیه، به مراسم افتتاحیه دعوت نشده بود. گارنیه برای حضور در این رویداد مهم مجبور شد 120 فرانک یعنی بیش از 1000 یورو بپردازد!

بازدید مجازی از اپرا گارنیه پاریس

اگر با خواندن این متن به بازدید از اپرا گارنیه ترغیب شده اید، ولی شرایط سفر به پاریس ندارید، توصیه می کنم هایپرلپس بازدید از اپرا گارنیه که چندی پیش تهیه کردم را تماشا کنید:

 

همچنین به لطف تکنولوژی گوگل استریت و سایت Google Arts and Culture می توانید به صورت مجازی از داخل ساختمان اپرا گارنیه بازدید کنید. برای دسترسی به صفحه بازدید مجازی اپرا گارنیه بر روی این لینک کلیک کنید: صفحه بازدید مجازی در سایت Google Arts and Culture.