ابلیسک میدان کنکورد پاریس – یادگاری از مصر باستان

درست در انتهای شرقی خیابان شانزلیزه و در مرکز میدان کنکورد، ستون سنگی بزرگی قرار دارد که قدیمی ترین بنای موجود در فضای شهری پاریس به شمار می آید.

ابلیسک میدان کنکورد یا همان ابلیسک الاقصر (Luxor Obelisk)، یکی از دو ابلیسک قدیمی مصر باستان است که در جلوی معبد الاقصر مصر در زمان پادشاهی فرعون رامسس دوم (در حدود 3300 سال پیش) قرار داشته است.

ابلیسک که برگرفته از واژه یونانی به معنای ستون برافراشته است یک بنای یادبود باریک با قاعده ای مربع شکل است که در بخش فوقانی آن یک هرم قرار دارد.

در جلوی هر معبد مصری معمولا دو ابلیسک قرار می دادند. ابلیسک های باستان معمولا به صورت یک تکه از سنگ ساخته می شدند. مردمان مصر باستان معتقد بودند اگر انسان نام خود را در جایی ثبت نکند بعد از مرگ انسان ناپدید خواهد شد. به همین علت هر کس سعی می‌کرد نام خود را در جایی ثبت نماید. فراعنه نیز نام‌های خود را در مکان‌های مختلفی ثبت می‌کردند که یکی از آنها ابلیسک بود.

تقدیم شدن ابلیسک به خدایگان خورشید، در حقیقت بدین معنا است که هرم موجود در رأس آن تقدیم به خدا می‌شود تا نام اهدا کننده تا ابد باقی بماند.

در ابتدا قرار بود هر دو ابلیسک معبد الاقصر به کشور انگلستان هدیه شود، ولی بعد از انجام رایزنی های سیاسی، هر دو ابلیسک توسط محمد علی پاشا، حاکم عثمانی مصر، در سال 1829 به کشور فرانسه اهدا شد. در مقابل، لوئی فیلیپ شاه فرانسه، یک ساعت بزرگ به مصر هدیه کرد که هم اکنون در برج ساعت مسجدی درون قلعه قاهره قرار دارد.

ابلیسک نصب شده در میدان کنکورد که از گرانیت زرد ساخته شده است، 23 متر ارتفاع دارد و وزن تقریبی آن 227 تن است. این ابلیسک به همراه جفتش (که همچنان در جلوی ورودی معبد الاقصر قرار دارد) بزرگترین ابلیسک های ساخته شده در زمان رامسس دوم، فرعون مصر هستند.

این ابلیسک در 21 دسامبر 1833 به پاریس رسید و سه سال بعد در 25 اکتبر 1836، در حضور شاه لوئی فیلیپ و جمعیت مشتاق حاضر در مرکز میدان کنکورد برافراشته و نصب شد.

هزینه انتقال ابلیسک به پاریس بسیار بالا و حدود دو و نیم میلیون فرانک بود. این هزینه بالا و سختی های جابجایی ستون سنگی عظیم، باعث شد کشور فرانسه از انتقال دومین ابلیسک صرف نظر کند. نهایتا فرانسوا میتران رئیس جمهور فرانسه در دهه 1990 از ادعای مالکیت ابلیسک دوم صرف نظر کرد و به صورت نمادین آن را به مصر باز گرداند.

هم چنین در سال 1998 به دستور ژاک شیراک، رئیس جمهور وقت فرانسه، هرمی با روکش طلایی بر بالای این ستون سنگی نصب شد. هرم اصلی سر ستون قبل از انتقال به فرانسه مفقود شده بود.

روی این ستون حکاکی هایی وجود دارد که به خط هیروگلیف مصری و در ستایش رامسس دوم فرعون مصر است. خط هیروگلیف مصری که بیشتر شبیه به نقاشی است را مصریان اولین بار جهت نوشتن مطالب خود ابداع کردند. هیروگلیف مصریها یکی از قدیمی‌ترین روش‌های نوشتن است و کنده کاران مصر باستان آن را در دیوارهای آرامگاه ها، ستون ها، تندیس ها و … به کار می بردند.

بر روی پایه سنگی اصلی ابلیسک میدان کنکورد نیز مجسمه 16 بابون (حیواناتی شبیه میمون ها) قرارد دارد که چنگال های خود را بالا برده اند. مصریان باستان بابون ها را در زمان غروب خورشید دیده بودند که چنین ژستی می گیرند و برداشت آن ها این بود که آن ها در حال ستایش خورشید هستند.

نوشته های حک شده روی این پایه سنگی ابلیسک، در اصل ستایش خورشید و نشان دهنده اهمیت آن است:

بابونها دستانشان را بالا می گیرند و در مقام ستایش خورشیدی که راهنما و یاری گرشان در روز است، آواز می خوانند و می رقصند.

همان طور که در تصویر مشخص است، بابون های روی پایه، روی پاهای عقبی شان ایستاده، دست ها را بالا گرفته اند و آلت تناسلی شان به وضوح دیده می شود. نصب چنین پایه ای در فرانسه مسیحی و مذهبی آن زمان عملی وقیحانه به حساب می آمد. لذا این پایه به موزه لوور فرستاده شد و امروزه در گالری های مربوط به تمدن مصر قابل بازدید است.

در عوض، پایه دیگری ساخته و نصب شد که بر روی آن نقاشی های طلایی رنگ نحوه پایین آوردن، انتقال و برافراشتن ابلیسک در میدان کنکورد را نمایش می دهد.