میدان کاپیتولین – یادگار میکل آنژ در فضای شهری رم

میدان کاپیتولین (به ایتالیایی: پیَتزا کَمپیدولیو Piazza Campidoglio) که بر بالای مهمترین تپه از هفت تپه شهر رم، یعنی تپه کاپیتولین قرار گرفته است، اولین میدان مدرن شهر رم و یادگار میکل آنژ به حساب می آید.

از زمان تولد شهر رم تا سقوط آن، به مدت تقریبا 1000 سال، تپه کاپیتولین سمبل مرکزیت شهر رم بوده و تعداد زیادی از ساختمان های مهم شهر بر روی این تپه ساخته شده است.

بعد از سقوط امپراتوری و در طول قرون وسطی نیز این تپه اهمیت خود را از دست نداد و محل تشکیل جلسات سنا و محلی برای مجازات مجرمان و دشمنان سیاسی بود. حتی امروزه نیز به واسطه وجود ساختمان شهرداری رم، این تپه حائز اهمیت سیاسی است.

امروزه میدان کاپیتولین در کنار کلوسئوم، کلیسای سن پیتر، میدان سن پیتر، میدان ونیز، قلعه سنت آنجلو، پله های اسپانیایی، معبد پانتئون، رومان فروم، طاق نصرت کنستانتین، فواره تروی و میدان ناوونا، جزو مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر رم به شمار می آید.

تاریخچه میدان کاپیتولین

در پی تصمیم چارلز پنجم، امپراتور مقدس روم، برای بازدید از شهر رم در سال 1536، پاپ پاول سوم به میکل آنژ دستور می دهد تا یک میدان در بالای تپه کاپیتولین که در آن زمان وضعیت اسفناکی داشت طراحی کند.

در اوایل قرن شانزدهم میلادی، محوطه کاپیتول به محله ای کثیف و شلوغ تبدیل شده بود. تپه مشرف به میدان اصلی رم بود، اما معدودی بازدیدکننده می توانستند به سختی راهشان را از میان کود و سرگین باز کنند و از منظره پیش رویشان لذت ببرند. میکل آنژ در سال 1538 طراحی یک میدان عمومی وسیع، پلکانی مجلل و فراخ، و سردرهای عمارت های دورتادور میدان را آغاز کرد.

امروزه جهانگردان با بالا رفتن از شیب نرم پلکان میکل آنژ، از خیابان های پایین دست تپه به نوک آن صعود می کنند و در آن بالا میدان وسیعی را پیدا می کنند که در آن مسجمه مارکوس آورلیوس (Marcus Aurelius)، فیلسوف و امپراتور روم (121-180 میلادی)، به نمایش گذاشته شده است.

خود میدان هم به شکل ستاره ای منفجر شده طراحی و گسترده شده است. اطراف میدان را مجلس سنا، کنسرواتوار و عمارت نوئووو احاطه کرده اند.

طراحی میدان کاپیتولین

با اینکه تپه کاپیتولین در کنار رومان فروم قرار گرفته است، میکل آنژ در نظر داشت تا میدانی که طراحی می کند رو به سوی کلیسای سن پیتر، یعنی قلب سیاسی شهر رم باشد. او همچنین پیشنهاد داد تا عمارت نوئووو (Nuovo) روبروی کاخ کانسرواتوار (Conservatori) ساخته شود.

همچنین نمای بیرونی کاخ کانسرواتوار تغییر یابد و قسمت جلوی عمارت سناتوری (Senatorio) (مجلس سنا) نیز بر طبق طراحی جدید بازسازی شود تا کل میدان و ساختمان های اطرافش در هارمونی و هماهنگی قرار بگیرند.

کاخ نوئووو نیز دقیقا در موازات کاخ کانسرواتوار ساخته نشده است و مقدار کمی با آن زاویه دارد. این زاویه بین دو ساختمان باعث ایجاد پرسپکتیوی شده است که وقتی در میدان قرار می گیرید آن را بزرگتر از اندازه واقعی اش احساس می کنید!

قسمت دیگر پروژه عظیم میکل آنژ، طراحی و ساخت راه پله های فراخ و مجلل برای این میدان بی نظیر بود. این راه پله معروف کوردوناتا نام دارد.

همچنین یک مجسمه با ابهت برنزی از مارکوس آورلیوس (امپراتور روم در قرن دوم میلادی)  نیز در وسط میدان نصب شد. اگر چه مجسمه اصلی به داخل کاخ کانسرواتوار منتقل شد و یک نسخه کپی از آن در وسط میدان جایگزین شد که امروزه قابل مشاهده است.

ساخت میدان در سال 1546 شروع شد. ولی میکل آنژ که در زمان طراحی میدان سن بالایی داشت، آن قدر عمر نکرد تا ساخته شدن آن را ببیند. در عین حال، طراحی هایش به دقت تمام توسط معماران پیاده سازی و نهایتا در قرن هفدهم ساخت میدان به اتمام رسید.

میدان کاپیتولین یکی از زیباترین میدان های شهر رم است که سالیانه میلیون ها گردشگر از آن بازدید می کنند. یکی از دلایل محبوبیت این میدان مجاورتش با موزه کاپیتولین و مجسمه افسانه ای گرگ کاپیتولین (که به دو بچه شیر می دهد) است که در بین کاخ سناتوری و نوئووو قرار دارد.

البته مجسمه برنزی فعلی از گرگ کاپیتولین که بر بالای ستون قرار دارد نسخه کپی است و نسخه اصلی آن در موزه کاپیتولین قابل مشاهده است.

راه پله های کوردوناتا (Cordonata)

راه پله های مجلل و فراخی که با شیب ملایم پایین تپه کاپیتولین را به میدان کاپیتولین متصل می کنند، کوردوناتا نام دارند. ساخت این راه پله در سال 1548 شروع شد ولی با مرگ میکل آنژ در سال 1564 ساختشان متوقف و نهایتا در سال 1582 توسط جکومو دِللا پُرتا (Giacomo della Porta) به پایان رسید.

دو مجسمه شیر سنگی از جنس بازالت که در پایین و دو طرف راه پله قرار دارند، مجسمه های اصلی مصری هستند. همچنین دو مجسمه قدیمی کَستور و پولوکس (شخصیت های اسطوره ای روم که حافظ جنگجویان رومی بودند) که زینت بخش قسمت بالایی راه پله هستند، متعلق به دوران باستان اند.

خدایان دیوسکوری به دو تن از خدایان نگهبان که نزد رومیان محترم بودند گفته می شود. این خدایان دوقلو، کستور و پولوکس بودند که با عنوان دیوسکوری هم شناخته می شوند و در جایگاه محافظ سربازان و دریانوردان، محترم بودند.

این دو مجسمه در سال 1583 در اینجا نصب شده اند. همچنین مجسمه هایی که روی نرده های بالای پله ها و نزدیک دو مجسمه کاستور و پولودیسوس قرار دارند متعلق به امپراتور کنستانتین و پسرش کنستانتین دوم است.

مجسمه سواره امپراتور مارکوس آورلیوس

در مرکز میدان کاپیتولین مجسمه برنزی امپراتور روم، مارکوس آورلیوس سوار بر است قرار دارد. البته این مجسمه یک نسخه کپی است و نسخه اصلی در سال 1981 و به منظور محافظت بیشتر به موزه کاپیتولین منتقل شد.

مجسمه برنزی طلاکاری شده اصلی تنها به این دلیل که تصور می شده مجسمه امپراتور کنستانتین، اولین امپراتور مسیحی، است از خطر غارت و تخریب در امان مانده است. خوشبتخانه تا قرن پانزدهم کسی به هویت اصلی مجسمه یعنی امپراتور مارکوس آورلیوس پی نبرده بود.

اگر این اتفاق زودتر می افتاد، قطعا این مجسمه هم به سرنوشت دیگر مجسمه های برنزی باستانی گرفتار می شد. یعنی به جرم اینکه مجسمه مربوط به کافران و بت پرستان قبل از مسیحیت بوده، ذوب و از فلزش در جای دیگر استفاده می کردند.

ساختمان های اطراف میدان کاپیتولین

در سه طرف میدان کاپیتولین سه ساختمان با شکوه قرار گرفته است. ساختمان مرکزی (در روبروی راه پله) که یک برج ساعت نیز دارد کاخ سناتوری است. سمت راست کاخ کانسرواتوار و در سمت چپ کاخ نوئووو قرار دارند.

کاخ سناتوری

قدیمی ترین ساختمان میدان کاپیتولین کاخ سناتوری یا کاخ سناتورهاست. دلیل این نام گذاری هم کاربرد این بنا به عنوان ساختمان مجلس سنا تا سال 1870 بوده. بعد از آن این بنا به ساختمان تالار شهر (شهرداری) رم تبدیل شد.

کاخ سناتوری در ابتدا در قرن یازدهم و به عنوان یک قلعه دفاعی بر روی تَبَلاریوم باستانی ساخته شده بود و در قرن سیزدهم و چهاردهم بازسازی شده است. معماری فعلی ساختمان بر اساس طراحی میکل آنژ در قرن شانزدهم است.

همچنین راه پله های یادبودی که در جلوی ساختمان قرار دارد کار میکل آنژ است. دو مجسمه نشسته در جلوی راه پله ورودی ساختمان سمبل و نماد رود نیل (چپ) و رود تیبر (راست) هستند. هر دو مجسمه در قرن اول میلادی ساخته و بعدا در خرابه های حمام کنستانتین پیدا شده اند.

همچنین مجسمه الهه مینروا که با کمی تغییر به مجسمه الهه روما (الهه محافظ شهر رم) تبدیل شده است، درون یک تو رفتگی و در وسط دو مجسمه دیگر قرار دارد.

قصر کانسرواتوار

ساختمان سمت راست میدان قصر کانسرواتوار است و در گذشته محل استقرار کانسرواتوار (که نقشی مشابه کلانتر داشتند و در کنار سنا شهر را اداره می کردند) بوده است. این عمارت در جایی که زمانی یکی از مهم ترین معابد روم باستان یعنی معبد ژوپیتر و آپتیموس ماکسیموس قرار داشت ساخته شده است.

این ساختمان در حال حاضر قسمتی از موزه کاپیتولین است که مجموعه مهمی از آثار هنری رم باستانی در آن به نمایش گذاشته شده است. این آثار شامل: تعداد زیادی مجسمه های رومی، سنگ های قبر و همچنین موزاییک کاری های قدیمی هستند.

بعضی از آثار مهم موزه کاپیتولین عبارت اند از: مجسمه ماده گرگ کاپیتولین که در حال شیر دادن روموس و رومولوس (بنیانگذارن شهر رم) است. و همچنین تکه هایی از مجسمه خیلی بزرگ امپراتور کنستانتین دوم.

عمارت نوئووو

قصر نوئووو (به معنی قصر جدید) دقیقا روبروی عمارت کانسرواتوار قرار دارد. این بنا توسط میکل آنژ طراحی شد و نمای آن دقیقا مشابه نمای عمارت کانسرواتوار است. ساخت آن در سال 1654 توسط برادران کارلو و گیرولامو رینالدی به پایان رسید.

در سال 1734، پاپ کلمنت دوازدهم مجموعه ای هنری در این قصر قرار داد و درهایش را به روی عموم باز کرد. می توان گفت اولین موزه عمومی جهان در این ساختمان وجود داشته است.

امروزه این ساختمان قسمتی از موزه کاپیتولین است که بیشتر آثار کلاسیک را در بر دارد. از جمله این آثار می توان به مجسمه معروف گلادیاتور در حال مرگ (Dying Gaul)، مجسمه های بزرگ خدایان روم باستان، مینروا و مارس و همچنین مجسمه اصلی امپراتور مارکوس آورلیوس اشاره کرد.