معبد پانتئون رم – معبدی برای همه ی خدایان (فیلم)

معبد پانتئون رم با بیش از 1800 سال قدمت، یکی از برجسته ترین میراث معماری با شکوه روم باستان است. نام این معبد، پانتئون، با توجه به کاربری آن انتخاب شده است: معبدی برای همه ی خدایان.

اگر به رم سفر کنید، حتما تحت تاثیر ستون های بلند جلوی معبد قرار خواهید گرفت. اگرچه، شاهکار معماری معبد پانتئون، بدون شک گنبد بزرگ آن است که بیش از 43 متر ارتفاع دارد. این گنبد بعد از ساخت برای بیش از 1200 سال یعنی تا سال 1436 که گنبد کلیسای جامع فلورانس ساخته شد به عنوان بزرگترین گنبد جهان شناخته می شد.

امروزه معبد پانتئون رم در کنار کلوسئوم، کلیسای سن پیتر، میدان سن پیتر، میدان ونیز، میدان کاپیتولین، پله های اسپانیایی، قلعه سنت آنجلو، رومان فروم، طاق نصرت کنستانتین، فواره تروی و میدان ناوونا، جزو مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر رم به شمار می آید.

تاریخچه ساخت معبد پانتئون

معبد پانتئون در سال 27 قبل از میلاد توسط مارکوس آگریپا (Marcus Agrippa) فرزند خوانده امپراتور آگوستوس ساخته و به خدایان مارس و ونوس اختصاص داده شد. ساخته شدن معبد اولیه که یک معبد ساده مستطیلی شکل بود، بعد از جنگ اکتیوم که به جنگ های داخلی روم پایان داد اتفاق افتاد.

در عین حال، آتش سوزی که در سال 80 میلادی اتفاق افتاد، بیشتر قسمت های معبد را ویران ساخت. امپراتور دومیتین در سال 110 به بازسازی معبد پانتئون پرداخت. ولی 30 سال بعد، معبد دوباره طعمه حریق شد.

بازسازی مجدد معبد پانتئون

رومی ها هرگز پا عقب نکشیدند و معبد را از نو ساختند. این بار امپراتور هادریان در سال 118 میلادی دستور داد تا معبد با طرحی متفاوت و به شکل دایره ای ساخته شود. البته هادریان برای بزرگداشت اولین سازنده معبد دستور داد نام مارکوس آگریپا را بر روی کتیبه بالای معبد حک کنند که امروزه هم در بالای ستون ها و زیر سنتوری قابل مشاهده است. در این کتیبه به زبان لاتین نوشته شده است:

مارکوس آگریپا، پسر لوسیو، کنسول روم برای سومین بار، این بنا را ساخته است.

ساخت معبد جدید 7 سال طول کشید و نهایتا در سال 125 میلادی به اتمام رسید. معبدی که هادریان ساخت، عمری بسیار طولانی داشت و تا امروز، تقریبا به صورت کامل باقی مانده است.

تغییر کاربری معبد پانتئون

در اوایل قرن هفتم، معبد پانتئون تبدیل به کلیسای مریم مقدس و شهدا شد. همین اتفاق باعث شد که در طول دوران قرون وسطی از این بنا استفاده و محافظت شود. به جرات می توان گفت از بقایای ساختمان های روم باستان، فقط پانتئون است که تا امروز به بهترین شکل محافظت شده است.

تبدیل شدن این ساختمان به کلیسا، پانتئون را از خطر تخریب، ترک شدن و از همه بدتر غارت هایی که در اوایل قرون وسطی از ساختمان های باستانی می شد محفوظ داشت.

در عین حال این تمام ماجرا نبود. در قرن شانزدهم، پاپ اوربان هشتم تصمیم گرفت تمامی پوشش های برنزی سنتوری و داخل بنا را از کلیسا خارج کند.  این برنزها ذوب و از آنها در ساختن توپ های دفاعی قلعه سنت آنجلو و آسمانه محراب پاپ در کلیسای سن پیتر استفاده شد. همچنین در طول قرن ها، سنگ های مرمر بیرون بنا هم استخراج و در ساخت و سازهای دیگر استفاده شده است.

چرا از معبد پانتئون بازدید کنیم؟

معبد پانتئون به غیر از زیبایی خاص و مسحور کننده اش، یکی از بزرگترین ساختمان های روحانی در دنیا به حساب می آید. این معبد، همانطور که از نامش پیداست، متعلق بوده به تمامی خدایان روم.

کلمه پانتئون ریشه در زبان یونانی دارد و دقیقا به معنای “همه ی خدایان” است.

همچنین این معبد تقریبا به طور پیوسته در طول 2000 سال مورد استفاده قرار گرفته است.

معماری معبد پانتئون

ایوان ورودی معبد پانتئون شامل 16 ستون بزرگ سنگی در 3 ردیف است. 8 ستون در ردیف جلویی و 4 ستون در هر یک از ردیف های دیگر. هر کدام از این ستون های بلند 60 تُنی که 1 و نیم متر قطر دارند در کشور مصر تراشیده شده و توسط کشتی به رم حمل شده اند.

همچنین سنتوری (بخش مثلثی شکل بالای ستون ها) بنا دارای مجسمه های برنزی بوده که به دستور پاپ اوربان هشتم از سنتوری جدا و در ساخت کلیسای سن پیتر استفاه شده است.

ویدئوی شبیه سازی معبد پانتئون در دوران باستان:

فضای داخلی معبد پانتئون

اگر چه نمای بیرونی پانتئون بسیار با ابهت و از شاهکارهای معماری روم باستان است، اما تمام شهرت پانتئون به خاطر آن نیست و طراحی داخلی آن قطعا شما رو میخکوب می کند. بازدیدکنندگانی که وارد پانتئون می شوند، در مقایسه با فضای باز و بزرگ داخل معبد خود را بسیار حقیر می بینند.

بسیاری اعتقاد دارند که شکل کروی مانند فضای داخلی معبد یادآور سقف بهشت است. اگر از پانتئون بازدید کرده باشید سخنان مرا بهتر درک خواهید کرد!

طراحی نوآورانه

ارتفاع گنبد با قطر آن دقیقا برابر است. یعنی گنبد قسمتی از یک کره کامل است. در مرکز سقف یک سوراخ دایره ای شکل به قطر 9 متر وجود دارد. این سوراخ بزرگ که آکولوس (Oculuc) نام دارد برای تامین نور داخل معبد و همچنین خروج دود ناشی از آتش مقدس تعبیه شده است.

وجود آکولوس همچنین باعث ریزش باران به داخل معبد می شود. لذا دقیقا در زیر آن و در کف معبد یک چاه تعبیه شده است که در هنگام بارندگی تمام نزولات را به خارج از معبد هدایت می کند.

گنبد بزرگ معبد پانتئون

یکی از چالش های عظیم ساخت معبد پانتئون، غلبه بر وزن گنبد بزرگ آن بود. رومی ها برای حل این مشکل راه حل مبتکرانه ای داشتند: ضخامت متغیر سقف که باعث سبک تر شدن وزن آن می شد.

ضخامت سقف پانتئون متغیر است به طوری که در پایه های گنبد 6 متر و در نزدیکی آکولوس 1 متر است. همچنین برای جلوگیری از فروریختن سقف، در قسمت های فوقانی آن از سیمان سبک تری استفاده شده است. این کار بوسیله استفاده از سنگهای مختلف در سیمان انجام شده است.

مقبره خدایان

دور تا دور فضای داخلی معبد، 7 فرورفتگی وجود دارد که در ابتدا متعلق به 7 خدا و در ارتباط با 7 سیاره خورشید، ماه، زهره، زحل، مشتری، مریخ و مرکوری بوده است. بعد از تبدیل شدن معبد به کلیسا این جایگاه ها به شهدا و قدیسین مسیحی اختصاص داده شده اند.

محراب معبد پانتئون

در مرکز دیوار درونی پانتئون یک محراب کوچک ولی بسیار زیبا قرار دارد. این محراب به دستور پاپ کلمنت یازدهم در قرن هجدهم ساخته شده است. همچنین، امروزه پانتئون به عنوان یک آرامگاه نیز شناخته می شود که مقبره تعدادی از آفراد خاندان سلطنتی ایتالیا و نیز تعدادی از هنرمندان بزرگ دوران رنسانس (از جمله رافائل شاهزاده نقاشان) در آن قرار دارد.

معبد پانتئون، مکانی که ارزش دیدن دارد

امروزه، معبد پانتئون و فواره و میدان پیرامونش (میدان روتوندا یا Piazza della Rotonda) به یکی از محبوب ترین مکان های عمومی در شهر رم تبدیل شده اند. به علاوه، پانتئون یکی از بناهایی هست که بیشترین تقلید از معماری آن در سرتاسر جهان صورت گرفته است. مثلا پانتئون پاریس یا بنای یادبود جفرسون در آمریکا و تعداد زیادی بنای دیگر با تقلید از معماری معبد پانتئون ساخته شده اند.

همچنین می توان گفت با اختلاف فراوان، پانتئون بهترین بنای محافظت شده از دوران روم باستان است. پانتئونی که امروزه مشاهده می کنید، تقریبا (با تغییرات ناچیز) همان چیزی است که 2 هزار سال پیش وجود داشته است. حتی بیشتر تزئینات داخلی هم بدون تغییر باقی مانده اند و یا کف معبد همان کفی است که امپراتور هادریان بر روی آن قدم میگذاشته.