میدان سن پیتر – شاهکار معماری برنینی

میدان سن پیتر که در زبان محلی سَن پیِترو خوانده می شود، میدان بیضی شکل پهناوری است که روبروی کلیسای سن پیتر قرار دارد. میدان سن پیتر به گفته “لوئیجی آکاتولی” روزنامه نگار ایتالیایی که اخبار واتیکان را گزارش می دهد، “برای مبهوت کردن طراحی شده است”.

بنای عظیم و سفید کلیسا با صحن بسیار بزرگ نیمه محصورش و تک ستون مصری باستانی اش که سر به فلک کشیده، مشهودترین و به یادماندنی ترین چشم انداز واتیکان است.

امروزه میدان سن پیتر در کنار کلوسئوم، میدان کاپیتولین، کلیسای سن پیتر، میدان ونیز، قلعه سنت آنجلو، پله های اسپانیایی، معبد پانتئون، رومان فروم، طاق نصرت کنستانتین، فواره تروی و میدان ناوونا، جزو مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر رم به شمار می آید.

تاریخچه ساخت میدان سن پیتر

الکساندر هفتم در اپریل 1655 به عنوان پاپ انتخاب شد. پاپ جدید به برنینی، معمار و مجسمه تراش برجسته آن عصر، دستور داد تا در جلوی کلیسای سن پیتر یک صحن (میدان) جدید بسازد.

برنینی یک ستون بند بیضی شکل عظیم را بین سال های 1656 و 1667 طراحی کرده و ساخته است که تقریبا میدان سن پیتر را محصور می کند. میدان سن پیتر به شکل یک بیضی است که 240 متر طول و 196 متر عرض دارد.

معماری میدان سن پیتر

میدان سن پیتر در دو طرف توسط دو رواق ستون دار نیم دایره ای محصور شده است. این ستون بند که در سال 1660 ساخته شده است، در مجموع دارای 284 ستون به سبک دوریک است. بلندی هر ستون 20 متر و قطر آن 1.6 متر است.

همچنین در بالای این ستون بند 140 مجسمه از پاپ ها، شهدا، قدیسین و کاتبان انجیل نصب شده است. تمامی این مجسمه ها نیز توسط برنینی و شاگردانش ساخته شده اند.

در ستون بند میدان سن پیتر، در واقع 4 ردیف ستون 36 تایی در دو طرف قرار گرفته است، اما اگر بازدیدکننده بر روی یکی از دو صفحه ای بایستد که نقاط کانونی بیضی را مشخص کرده اند، ستون ها چنان دقیق صف کشیده اند که فقط یک ردیف بیش تر دیده نمی شود.

می توانید در سمت راست و چپ ابلیسک وسط میدان این صفحات را پیدا کنید.

طراحی برنینی برای میدان سن پیتر

فکر برنینی این بود که میدانی عمومی برای کلیسا بسازد. شبیه به مکان های اجتماع عظیم ستون داری که از وجوه متعارف زندگی در روم باستان بود. میدان گنجایش دست کم 200 هزار نفر (در زمان شلوغی تا 400 هزار نفر) را دارد و چنین جمعیت عظیمی در روزهای مقدس بزرگ همچون عید پاک و کریسمس و رویدادهای خاصی مثل بخشیدن مقام قدیسی به یک فرد، مراسم تشییع جنازه پاپ و انتخاب جانشین او امری عادی به شمار می آید.

طرح برنینی کلیسا را همچون مامنی روحانی در مقابل دنیای آلوده به گناه، با مومنانی که در پناه فراگیر ستون بند جمع شده اند، نمادین می سازد.

ابعاد میدان نه تنها به اجبار باید در تناسب با ابعاد عظیم کلیسا می بود، بلکه باید به راحتی گنجایش تمام جمعیت رم را می داشت. برنینی در این هدف کاملا موفق بود، زیرا جمعیت ساکن در رم در آن زمان کمی بیش از 120 هزار نفر بود.

دلیل انتخاب شکل بیضی از طرف برنینی برای میدان سن پیتر معلوم نیست. یک تعبیر این است که او به رم باستان نظر داشته. کلوسئوم بیضی شکل است و ابلیسک مصری در مرکز میدان مشخصه متعارف استادیوم های باستانی (سیرک های رومی) است.

تعبیر روشنفکرانه تر این است که او تحت تاثیر کوپرنیک و دیگر ستاره شناسانی قرار داشت که کشف کرده بوند مدار زمین و دیگر سیاره ها به دور خورشید بیضی شکل است. از این منظر:

تک ستون در مرکز میدان، نمادی است از خورشید، مرکز منظومه شمسی، پاپ مرکز کلیسا و مسیح مرکز کائنات.

ابلیسک مصری و فواره های میدان سن پیتر

تک ستون (ابلیسک) هرمی واتیکان حدود سال 600 قبل از میلاد در مصر تراشیده و حکاکی شده و در سال 37 میلادی به رم آورده و در مکان سیرک نرون نصب شده بود. پاپ سیکستوس پنجم در سال 1585 تصمیم گرفت تک ستون را به جلوی باسیلیکای سن پیتر منتقل کند.

در یکی از بزرگ ترین شاهکارهای مهندسی تاریخ، معمار و سازنده معروف “دومنیکو فونتانا” با استفاده از پنج اهرم 15.5 متری، ستون یادبود چهارصد تنی را از پایه اش در آورد. از چهل بالابر و ده ها قرقره برای پایین آوردن ستون و قرار دادن آن به پهلو روی داربست چوبی اش استفاده شد.

ستون یادبود را 140 اسب و 900 مرد به محل جدید بردند. این جابجایی بزرگ 5 ماه به طول انجامید و نهایتا در 10 سپتامبر 1586، کار به مراتب حساس تر یعنی بلند کردن آن آغاز شد. فونتانا دستور داده بود تا جمعیت عظیمی که برای تماشا ایستاده بودند، سکوت مطلق را رعایت کنند.

اما یک ملوان از نحوه ی کشیده شدن طناب ها نگران شد و فریاد زد: “Aigua ae corde!” یعنی “طناب ها را خیس کنید!” توصیه ای فوق العاده بود. طناب های خیس محکم شد و تک ستون سر جایش قرار گرفت.

سیکتوس پنجم صلیبی که ظاهرا قطعه ای از صلیب واقعی مسیح را داشت، روی ستون یادبود نصب کرد. هشتاد سال بعد، هنرمند ایتالیایی جیان لورنزو برنینی، ابلیسک مصری را نقطه مرکزی میدان سن پیتر قرار داد و تا به امروز این ستون در همان جا قرار دارد.

در سال 1613 آب نمایی که توسط “کارلو مادرنو” طراحی شده بود در سمت راست ابلیسک مصری ساخته شد. بعدها برنینی برای ایجاد تقارن و توازن در میدان، تصمیم گرفت یک آب نمای کاملا مشابه در نقطه مقابل یعنی سمت چپ ابلیسک مرکزی بسازد. این آبنمای جدید در سال 1677 توسط “کارلو فونتانا” ساخته شد.